Kaempferia graminifolia, a new species belonging to subgen. Protanthium with unique grass-like foliage is described and illustrated. A preliminary IUCN conservation assessment finds that the status of this endemic species is Vulnerable.

Keywords: grass-like leaves, Kaempferia rotunda, new taxa, precocious flowering Kaempferia, vulnerable, Monocots

 Nattapon Nopporncharoenkul and Thaya Jenjittikul. 2018. Kaempferia graminifolia (Subgen. Protanthium: Zingiberaceae), A New Endemic Species from Thailand. Phytotaxa.  379(3); 261-266. DOI:  10.11646/phytotaxa.379.3.4

ดอกดินใบข้าว (dok din bai khao)

พืชชนิดใหม่นี้ (รายงานการพบครั้งเเรกของโลก) ถูกพบโดยพี่นิด-วัชราพร เมื่อประมาณสิบปีที่แล้ว ต่อมาพี่จิ๋ว-สุนิสา เก็บตัวอย่างพืชชนิดนี้ในปี 2554 เป็น living specimen ไว้ที่โรงเรือน ณ สวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ แม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ พวกเรา (ดร.ทยา เจนจิตติกุล ภาควิชาพฤกษศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และผม) เห็นพืชชนิดนี้ในตอนเเรกก็ตัดสินใจว่าเป็นเพียงฟอร์มหนึ่งของดอกดิน/ทิพยเนตร (K. rotunda) ที่มีใบแคบเรียวยาวคล้ายใบข้าวเท่านั้น เพราะดอกของพืชทั้ง 2 ชนิดแทบจะไม่ต่างอะไรกันเลย

หลังจากลงพื้นที่เก็บข้อมูลภาคสนามหลายครั้งตั้งแต่ปี 2559 จนถึงปัจจุบัน เราได้ข้อมูลเชิงลึกของพืชชนิดนี้มากขึ้น ทั้งนิสัยการออกดอก สภาพแหล่งที่อยู่ ตลอดจนชนิดดินที่พืชชนิดนี้ขึ้น พบว่าเเตกต่างจากพืชชนิดอื่นที่รู้จักมาก่อน

จนกระทั่งปีนี้ (2561) ผมได้หลักฐานทางพันธุกรรมที่หนักเเน่นและสามารถเเยกพืชชนิดนี้ออกจากดอกดินสกุลเปราะชนิดก่อนหน้าได้อย่างสิ้นเชิง ผมหยิบ manuscript ที่ร่างไว้เมื่อนานมาเเล้วขึ้นมาปัดฝุ่น แก้ไขคำบรรยายลักษณะ วาดภาพลายเส้นประกอบคำบรรยายเพิ่มเติม และส่งรายงานพืชนี้เป็นพืชชนิดใหม่ของโลกตามหลักพฤกษศาสตร์โดยให้ชื่อวิทยาศาสตร์ “Kaempferia graminifolia Noppornch. & Jenjitt.” ที่ระบุถึงลักษณะของใบคล้ายกับพืชในกลุ่มหญ้า และกำหนดชื่อไทยว่า “ดอกดินใบข้าว” ส่วนสถานะการอนุรักษ์ตาม IUCN (International Union for Conservation of Nature) ของพืชชนิดนี้ พวกเราประเมินเบื้องต้นให้เป็น สิ่งมีชีวิตที่เกือบอยู่ในข่ายใกล้การสูญพันธุ์ (vulnerable) เนื่องจากจำนวนประชากรค่อนข้างน้อยและพื้นที่การกระจายพันธุ์จำกัด

ปัจจุบันพืชชนิดนี้ได้ตีพิมพ์ในวารสาร Phytotaxa ฉบับปีที่ 379(3) วันที่ 29 พฤศจิกายน 2561 (2018) หน้า 261-266 biotaxa.org/Phytotaxa/issue/view/phytotaxa.379.3

#NewSpecies #EndemicThailand #PlantScience #MahidolUniversity